Askeri Güç Olarak Üstün İngilizler, Amerikan Bağımsızlık Savaşı'nı Neden Kaybetti?
1775–1783 yılları arasında Büyük Britanya ve Kuzey
Amerika'daki On Üç Koloni arasında geçen savaşı, o dönem için net bir şekilde
daha güçlü olan Britanya tarafı tam olarak nasıl kaybetti?
amerikan bağımsızlık savaşı konusunda anahtar suallerden birisi,
ingiltere'nin savaşı nasıl ve neden kaybettiğidir. savaşı ingilizler ne kadar kaybettiyse amerikalı
kolonistler de o kadar kazanmamıştı. ingiltere, savaşı sömürgecilerin
gayretlerinden bağımsızca yalnız başına kazanma imkanına sahipti, fakat
kazanmayı seçeceğine, aşağı yukarıya savsaklık sebebiyle kaybetmişti.
çoğu çarpışmada, sözgelimi fransa ve ispanya bir yanda, ingiltere, avusturya
ve birleşik eyaletler diğer yanda olmak üzere, ispanya kralı 2. charles'ın
ölümü üzerine yapılan, ancak sonuçsuz kalan savaşta, yedi sene savaşları'nda,
napoleon dönemi savaşlarında, amerikan iç savaşı'nda, fransa-prusya savaşı'nda,
çağımızın iki dünya savaşında, savaşanlardan birinin zafer veya mağlubiyeti
askeri kavramlarla izah edebilir. bunlar gibi çoğu çarpışmada tarihçiler, kimi
stratejisel ve stratejik kararlar, bazı seferberlikler, bazı muharebeler, bazı
lojistik hesaplamalar (endüstriyel imalatı ayarlamak veya savaş gücü oluşturmak
benzeri veyahut kolayca hırpalama metodu gibi bir veya ansızın fazla belirli
etken gösterebilir. yeniden tarihçiler, "bu gibi tek veya birleşik
etkenlerden rastgele biri, çarpışanların birinin başarısızlığına veya savaşa
devam etmesini imkansız kılmaya yeterlidir" demektedir. yeniden de
amerikan bağımsızlık savaşı'nda, tarihçilerin doyurucu olarak ortaya
koyabilecekleri bu gibi etkenler yoktur. hem de genelde 'neticesi belirleyici'
olarak belirtilen iki muharebe; saratoga ve yorktown muharebeleri, amerikan
ahlak kavramlarına göre 'neticesi belirleyici' sayılabilir veya belki de
geçmişte yapılan hataların farkına varılmasının ışığında kılıcın keskin iki
yanı gibi görülebilir. bu kavramlardan hiçbiri, ingiltere'nin savaşa devam
edebilme kapasitesini ne zayıflatmış ne de ciddi bir şekilde bozmuştur. savaş,
saratoga'dan sonra dört sene daha devam etmiş ve bu müddet içinde bir dizi
zafer, ingilizler'in uğradığı bozgunları yerine koymuştur. comwallis, new
york'ta abluka edildiğinde, kuzey amerika' daki ingiliz askerleri hali hazırda
tam ve eksiksiz, hali hazırda rastgele bir yerde operasyonlara devam edebilecek
şekilde yer tutmuş ve hali hazırda stratejik ve sayısal olarak avantajlı bir
pozisyondaydı. amerikan bağımsızlık savaşı'nda ne waterloo ile
karşılaştırılabilir net bir zafer, ne de gettysburg ile karşılaştırılabilir,
kaçınılmaz bir 'dönüm noktası' bulunmaktaydı. görüldüğü kadarıyla sanki herkes
yorgun düşmüş, sıkılmış, alakasını kaybetmiş ve toparlanıp yuvaya dönme
hazırlığına başlamıştı.
harbiden ingiliz silahlı gücü, kendisine karşı ihtirasla birleşmiş ihtilalciler veya halkla karşı karşıya değildi. 1775'te sömürgelerdeki 37 gazeteden 23'ü asilerden yana, yedisi ingiltere'ye sadık ve yedisi de tarafsız veya kimseye teslim olmamıştı. şayet bu vaziyet toplumun tutumunu yansıtıyorsa, yüzde 38'i bağımsızlığı desteklemeye hazır değildi. gerçekte asallı bir sayıdaki sömürgeci, anavatan olarak nitelendirdikleri yerle etkin olarak ilişkiliydiler. ingiliz askerlerine gönüllü olarak casusluk yaptılar, gönüllü olarak bilgi ve araç gereç taşıdılar. çoğu silahlanarak ingiliz düzenli birlikleri yanında sömürgeci komşularına karşı çarpıştılar. savaşın seyiri sürecinde ingiliz silahlı gücüne katılmış takriben 14 'kralcı' alay bulunmaktaydı.
ingiliz silahlı gücünün kuzey amerika' da yer alan savaş türüne ne uygun ne de eğitimsiz olduğunu tartışmak müdafaa edilebilir değildir. genel izlenimlere rağmen çatışmaların çoğu gayri muntazam savaşları içermiyordu. çoğu tamamiyle avrupa'daki çatışmalar türünden, tamamiyle ingiliz silahlı gücü ve içindeki fiyatlı hessen askerlerinin üstün olduğu abluka etme ve geniş alanda yapılan savaşlardı. fakat gayri muntazam savaşlarda dahi ingiliz silahlı gücü dezavantajlı değildi.
görmüş olduğumuz gibi 20 sene önce amherst, wolfe ve buyruğundakiler kuzey amerika'yı fransa'dan almak için tamamıyla bu tür bir savaş uygulamışlardı. sahiden, ingiliz silahlı gücü, orman ve nehirlerde şart olan ve avrupa savaş alanlarında kullanılan strateji ve formasyonların geçersiz olduğu savaş türünün lideri olmuştu. hessen askerleri bu tür taktiklerde harbiden savunmasız olabilirlerdi, fakat amherst'in daha önceki tüfekli alayı olan 60. piyade alayı gibi ingiliz birlikleri sömürgecileri kendi oyunlarında yenebilirlerdi ve yenmişlerdi de. tüm sömürgeci askeri öncüler, bu oyunları ingiliz komutanlarından öğrenmişlerdi.
geriye ingiliz komutanlarının yetersizlik ve beceriksizlikleri suçlamaları kalmaktadır.
komutanlardan biri olan sir john burgoyne için bu suçlamalar belki geçerlidir, ama yeniden de üç ileri gelen komutan olan sir william howe, sir henry clinton ve lord charles cornwallis için geçerli değildir. gerçekten, howe, clinton ve cornwallis, amerikalı meslektaşları kadar beceriliydiler. üçünün de sömürgelere karşı yenilgiden çok zaferleri vardı. üçü de önceden becerilerini ortaya koymuşlardı ve tekrar ortaya koyma ihtimalleri vardı. bilhassa howe, 20 yıl önce fransızlat a karşı yapılan savaşta ehemmiyetli bir rol oynamış, ticonderoga' da can veren kardeşinden gerilla taktiklerini öğrenmiş, louisbourg ve montreal'de amherst'in buyruğunda hizmet etmiş ve wolfun askerlerine de quebec'te abraham tepeleri'ne tırmanmada liderlik etmişti. 1772 ile 1774 yılları arasında hafif piyade gruplarını alay saflarında toplama sorumluluğunu üstlenmişti. clinton, newfoundland' de doğmuş, newfoundland ve new york'ta büyümüş, muhafız alayına katılmadan önce new york milislerinde hizmet görmüş ve askeri hiyerarşide yükselişi 'meteora' benzetildiği kıta avrupası'nda faaliyet göstermişti.cornwallis de kendisini yedi yıl savaşları'nda fark ettirmişti. sonradan mysore' daki çatışmalarda, bir dizi zafer kazanarak, ingiltere'nin, güney hindistan'ın kontrolünü ele geçirmesini sağlamış ve bu süreçte wellington dükü olacak genç sir arthur wellesley'e yol gösterici olmuştur. irlanda'daki 1798 ayaklanması'nda, cornwallis, sadece becerili bir stratejist olarak kendini göstermekle kalmamış, bu arada buyruğundakilerin kabalıklarını daimi frenleyici bir bilge ve hümanist bir insan olarak da davranmıştır. anlaşılacağı üzere, bu komutanlar, becerisiz ve beceriksiz komutanlar değildiler.
ama şayet amerikan bağımsızlık savaşı'ndaki
ingiliz baş komutanlığı, yetersiz ve beceriksiz değildiyse, o vakit
tarihçilerin yeterince izah etmediği bir derecede üşengeç, istikrarsız,
kayıtsız, hem de uyuşuktu. fırsatlar, bu fırsatları yakalayan veya fırsatların
üzerine saldıran işbilir insanlar tarafından önem vermemişti. operasyonlar,
hemen hemen uyur gezer gibi ve uyuşuk bir havada yapılmıştı. savaş oldukça sade
bir şekilde, aynı komutanların amerikan sömürgecilerinin dışındaki düşmanlarla
kapıştıklarında gösterdikleri acımasızlık türünde ve zafer için ihtiyaç duyulan
acımasızlıkta yürütülmemişti.
gerçekte ingiltere, kuzey amerika'daki savaşı tamamıyla askeri nedenlerle kaybetmemişti
savaş, tamamiyle diğer etkenler yüzünden kaybedilmişti. bu savaş iki asır sonra amerika birleşik devletleri'nin vietnam'da yapacağı savaştan daha popüler olmayan bir savaştı. ingiliz halkı, ingiliz hükümeti ve tüm askerleri, subayları ve komutanlarıyla savaşa katılan ingiliz personeli için de popüler değildi. clinton ve cornwallis'in ikisi de zorlamayla ve son derece isteksizlikle savaşmışlardı. howe, devamlı olarak kızgınlığını, mutsuzluğunu ve mesuliyet yüklendiği komutanlığın düş kırıklığını belirterek, daha da dik başlı hareket ediyordu. kardeşi amiral howe da aynı duygular içerisindeydi. söylediğine göre sömürgeciler yeryüzündeki en kalpsiz ve en tehikeli insanlardı.
amherst, daha da savaşkandı. çatışmalar patlak verdiğinde, 59 yaşındaydı. washington'dan 15, howe'dan 12 yıl daha yaşlı olmasına karşın hali hazırda operasyonlara mükemmel bir şekilde katılabiliyordu. yedi sene savaşları'ndaki başarısını takiben virgina valisi olmuş ve şef pontiac'ın yönettiği kızılderili ayaklanması'nda gayri muntazam savaşlardaki kabiliyetlerini geliştirmişti. amerikan bağımsızlık savaşı başladığında, ingiliz silahlı gücünün baş komutanıydı ve 'masa başı işinin' getirdiği bürokrasi ve can sıkıntısından rahatsız oluyordu. amherst, kuzey amerika' da komutanlığı aldığında ve daha önceki astı howe ile beraber 20 sene önce fransızlar'a karşı sergilediği enerjik seferde, olaylar sorgulanamaz bir biçimde farklıklar gösterecekti. amherst de istemeyerek yerini savunan diğerleri gibi aynı memnunsuzluğu sergiledi ve kendisinden üst kademede olanlar amherst'e hoşgörü gösterdiler. ilk teklif, 1776'da geldi ve amherst bunu kibarca reddetti. ocak 1778'de yeni bir teşebbüste bulunuldu. bu sefer kendisine hiç sorulmadı dahi. kral 3. george, amherst'i amerika'daki baş komutanlığa atadı ve oradaki savaşı kontrol altına alması isteğinde bulundu. görevinden çekilme korkusuyla amherst, kralın direk buyruğunu reddetti. hükümet azalarının de kendisini ikna etme gayretleri tesirsiz kaldı.
bir tarihçinin zayıf bir ihtimalle yurtdışında inisiye olduğunu belirtmesine karşın o zamanlar mason olan york dükü'nün nerede, ne vakit ve kimin tarafından inisiye edildiğine konusunda bir belirti bulunmamaktadır. şayet bir krallık prensiyle alakalı veriler bu kadar rastlantısal ve düzensizse, askeri komutanlar için daha da beterdir.
bundan dolayı howe, cornwallis ve clinton'ın mason olup olmadıklarının araştırılamaması şaşırtıcı olmasa gerek. yeniden de kendilerinin mason olduklarına konusunda ehemmiyetli bilgiler mevcuttur. silahlı güç komutanı olmadan önce hizmet etmiş olduğu dört alaydan üçünün arazi locası vardı; ve albay olarak bunların loca etkinliklerine göz yumacak, en azından yönetecekti. daha da ötesi görmüş olduğumuz gibi howe amherst ve wolfe'un buyruğunda masonluğun şaha kalktığı bir silahlı güçte hizmet etmişti. amerikan bağımsızlık savaşı esnasında, fikir ve ifadeleri mason olarak bilinenlerle tamamiyle uyuşmaktaydı. ve kuzey amerika' da komutanlığı altındaki 31 alaydan 29'unu arazi locaları oluşturmuştu şayet howe'un kendisi mason değilse, masonluğun tesirinde olan bir şeyi özümseyemezdi, fakat o özümsemişti.
aynı şey howe ile bilhassa iyi ilişkiler içinde olan cornwallis için de geçerliydi. cornwallis de silahlı güç komutanı olmadan önce iki alayda hizmet etmiş ve bunlardan birinde albaylık yapmıştı. her ikisinin de arazi locaları vardı. görmüş olduğumuz gibi sonradan korgeneral olan cornwallis'in amcası edward, nova scotia valisi olmuş ve orada 1750 seneninde bir loca kurmuştu. ve sahiden tüm cornwallis ailesi, xvııı. ve xıx. asırlar süresince, ingiliz masonluğunun en tanınmış kişi isimleri arasındaydılar.
clinton'a gelince... ispat eder, daha da çapraşıktır. silahlı güç komutanı olmadan önce istihkam alaylarında değil fakat son vakitlere kadar arazi locaları olmayan muhafız alayında hizmet etmişti. diğer taraftan yedi sene savaşları'nda çağının en etkin ve nüfuzlu masonları'ndan biri olan brunswick dükü ferdinand'ın buyruk subayı olarak görev yapmıştı. ferdinand, masonluğa 1770'te berlin'de kabul edilmişti. 1770'te ingiltere büyük locası'nın himayesinde brunswick dukalığında şehir büyük üstadı oldu. bir sene sonra 'sıkı izleyiş riti'ne katıldı. 1776'da hesse prensi kari ile beraber hamburg'da hatırlı bir loca kurdular. 1782' de tüm avrupa masonluğunu kapsayan ehemmiyetli kurultaylardan biri olan willilmsbad konvauim oluşturdu. ferdinand'ın emir subayı olarak clinton, masonluk ve onun ideallerini sorgulanamaz bir biçimde benimsemiş olmalıydı. daha da ötesi ingiliz ordusu new york'u abluka etmekle meşgulken, 25 haziran 1781 'de 210 numaralı loca'nın üstad-ı saygıdeğeri ve kardeşlerinin 'yahya peygamber günü' nü kutladıklarına dair bir kayıt hali hazırda mevcuttur. bu kayda göre:
kral ve zanaatin, kraliçe ... ile masonlar'ın eşlerinin sir henry clinton ve
tüm sadık masonlar'ın amiral arbuthnot ve tüm ıstırap çeken masonlar'ın general
knyphausen ve reidesel... ve ziyaretçi kardeşler'in lord cornwallis ve rawdon
... ile kadim kardeşlik örgütü' nün haysiyetine kadehler kaldırılmıştı.
böylelikle masonluk, hem ingiliz ordusuna hem de asi sömürgelere dağılmıştı.
bu noktada üstünde durulması şart olan, yeniden de takip eden belirtilerin örgütlü 'masonik komplo' sunun rastgele bir türünü ispat etmediğidir. amerikan bağımsızlık savaşı üzerine çalışan tarihçilerin çoğu, savaşın masonluk ile alakası açısından iki kampa ayrılmıştır. birtakım yazarlar, savaşı, dikkatlice tasarlanmış büyük bir tasarım çerçevesinde masonlar'ın entrikalarıyla tertip eden, uyarlanan ve yönetilen bir hareket, bir 'masonik olay' olarak tasvir etmeyi düşünmüşlerdir. bu gibi yazarlar, genelde masonlar'ı içeren uzun listeler aktarmışlardır ki, bu da ellerinde aktarılacak listeler olduğunu ispat eder ve bu gibi listelerde netlikle eksiklik de yoktur. diğer taraftan ananeci tarihçilerin çoğu da mücadelenin masonik istikametini tamamen atlamışlardır. hume, locke, adam smith gibi felsefeciler ve fransız feylesoflardan yeterince yararlanılmış, fakat bu gibi düşünürlere yol gösteren, düşünceleri için bir tür meşime içindeki sıvı gibi hareket eden ve bu tür düşüncelere popülerlik kazandıran masonik etraf hoşlanmıştır.gerçekte, masonik bir entrika yoktu. bağımsızlık bildirgesini imza atan 56 kişiden sadece dokuzu, netlikle mason olarak nitelendirilebilirken, diğer 10'unun yalnızca mason olma ihtimali vardı. sömürge silahlı gücündeki karargah subaylarının 74'ünden 33'ü, vesikaların ortaya koyduğuna göre mason'du.
masonların, bir kaide olarak aza olmayan meslektaşlarından daha elit, olayların gidişatını görmede daha ileri görüşlü olduklarını kabul etmek gerekir. hem de evvelce tertip eden büyük tasarımlara karşı verilecek her tür kararda bile birlikte çalışıyorlardı. böyle davranmamak onlar için imkansızdı. amerikan bağımsızlığının doruğa yükselmesindeki hareket, gerçekte doğaçlamanın kararlı ve devam eden uygulaması ve bugünkü deyimle bir tür kendine has 'hasar kontrolü' niteliğindeydi. beklenmeyen oldu bittilere göğüs gerilecek, bunlar kabul edilecek, sınırlanacak ve bir sonraki oldu bittiler, yeni bir hazırlıksız yapılmış uyum ve derleme dizisi dikte ettirene kadar aynı anda bir basamak daha ileride kullanılacaktı. bu sürecin tümünde, masonluk sınırlayıcı ve yatıştırıcı hareket etme eğiliminde olmuştur. 1775'te birtakım aşırı kökten, ingiltere ile bağlan tamamen kesmek için kışkırtıcılık yapmaktaydı. yine de bir mason olarak, bunker hill'teki sömürge askerlerinin sonraki komutanı general joseph warren, bugün ulster birliği yanlıları, olanları sezinleyen deklarasyonlar yayınlamakta ve meclis'te alan okumakla birlikte tahta bağlı olduğunu bildirmekteydi. washington da aynı vaziyetteydi; hem de bağımsızlık bildirgesi'nden bir yıl sonra 1777 aralık ayında franklin, savaşın hızlandırılmasına kapı aralayan vaziyetler düzeltilirse, tüm bağımsızlık düşüncelerinin ayrılınmasına hazırlanıyordu.
böylelikle 'masonik komplolardan söz etmek ahmakça olduğu kadar tamamen masonluğa indirgemek de ahmakça olur. nihayetinde masonluğun yaydığı düşünce akımlarının masonluğun kendisinden daha can alıcı ve daha yaygın olduğunu ispat eder. savaştan ortaya çıkan cumhuriyet mübalağa etmesiz bir 'masonik cumhuriyet' değildi. masonik idealler için masonlar tarafından masonlar için heyetmiş bir cumhuriyet de değildi. ama bu idealleri somutlaştırmış, bu ideallerden son derece etkilenmiş ve bu ideallere borçlu olmuştur. bir masonik tarihçinin yazdığına göre:
" ... masonluğun bu [amerikan] hükümetin kuruluş ve gelişmesinde hiçbir müessesenin tesirli olamadığı kadar büyük bir tesiri olmuştur. ne genel tarihçiler ne de masonluğun üyeleri ilk 'anayasal toplantı' günlerinden bu yana, amerika birleşik devletleri'nin masonluğa ne kadar minnettar olduğunun ve bir ulusun doğuşunda ve bu muasırlığın hudut taşlarının kuruluşunda ne kadar büyük bir katılımda bulunduğunun farkında değillerdir."
Kaynakça:
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder