6 Ocak 1896
tarihinde İstanbul'da doğdu. I. Dünya Savaşı'na katıldı. Yaralanınca
İstanbul'a dönerek Yeşilköy'deki Tayyare Mektebi'ne girerek pilot olarak
mezun oldu. Birinci Dünya Savaşı sırasında pilot brövesi
alarak 7. Tayyare Bölüğü'nde Ruslara karşı harekata katılan Vecihi Bey,
başarılı keşif ve bombardıman uçuşları yapmış ve bu arada girdiği bir hava
muharebesinde bir Rus uçağını indirmiştir. Vecihi Hürkuş, uçak
düşüren ilk Türk tayyarecidir.
Daha sonra Ruslara esir düşen Vecihi Bey, Hazar Denizi'nin Azerbaycan kısmında bulunan Nargin Adası'ndan yüzerek İran üzerinden kaçmayı başarmış ve
yurda dönerek 1918
yılı yaz başında Yeşilköy'de konuşlanmış bulunan 9. Harp Tayyare Bölüğü'nde
görev almıştır.
Bu bölükte görevli iken bir av uçağı tasarımı
yapan Vecihi Bey'in bu projesi Mondros Ateşkes Antlaşmasın'ın imzalanması
ile yarım kalmıştır. Kurtuluş Savaşı'na katılan Vecihi Bey,
özellikle İnönü ve Sakarya savaşı sırasında çok başarılı
keşif ve destek uçuşları yaptığı gibi bir Yunan uçağını da indirmiştir. Kurtuluş Savaşı'nın ilk ve son
uçuşunu yapan pilottur. İzmir hava meydanına ilk giren ve
işgal eden kişi olur. Vecihi Bey'e kırmızı şeritli İstiklal Madalyası verilmiştir. Ayrıca TBMM
tarafından üç kez takdirname verilmiştir. Üç takdirname verilen tek kişidir.
Savaştan sonra İzmir'de yeni tayyarecileri
eğitmeye başlar. Edirne'ye yanlışlıkla inen bir yolcu uçağını almakla
görevlendirilir. Hizmeti karşılığı uçağa "VECİHİ" adı verilince, uçak
inşa etmek düşünceleri canlanır. İzmir
Seydiköy Hava Mektebi'nde
-bugünkü Gaziemir Hava Teknik
Okullar Komutanlığı- uçak yapımı projesine devam eder. 1923'te
ganimet olarak Yunanlardan ele geçen motorlardan yararlanarak ilk Türk uçağını
imal eder. 28 Ocak 1925'de
"VECİHİ K-VI"adını verdiği uçağını
uçurur ancak ödül yerine onu ceza beklemektedir. Vecihi Hürkuş'un ödül
beklerken ceza almasının nedeni, havacılıktan anlayan kimsenin bulunmamasıydı.
İzin verecek merci olmadığı için, izinsiz havalanmış, bu yüzden de
cezalandırılmıştır.
Daha sonra askeri havacılıktan ayrılarak uçak
tasarımı ve yapımı çalışmalarına devam etmiştir. Havacılığa gönül veren
Tayyareci Vecihi Hürkuş da sadece Türk havacılık tarihinin değil, belki de tüm
Türkiye tarihinin en ilginç simalarından birisiydi. 1930'da Kadıköy'de bir keresteci dükkânını
kiralayarak, 3 ay içinde ilk Türk sivil uçağını, aslında ikinci uçağı VECİHİ
XIV'ü inşa etti. İlk uçuşunu 27 Eylül 1930'da Kadıköy Fikirtepe'de büyük bir
kalabalık ve basın topluluğu karşısında yapmıştır. Bu uçuştan sonra VECİHİ XIV
ile önce Yeşilköy'e, sonra Ankara'ya uçmuştur. Uçabilirlik Sertifikası için
İktisat Bakanlığına başvurmuş, 14 Ekim 1930'da “Tayyarenin teknik vasıflarını
tespit edecek kimse bulunmadığından gereken vesika verilmemiştir” cevabını
almış. Hürkuş, bunun üzerine bakanlık nezdinde yapılan girişimler sonucu uçağa
istenen belgenin alınması amacıyla uçağı sökerek demiryollarından kiraladığı
vagonla Çekoslovakya’ya gönderilmesi için müsaade almıştır. Hürkuş, 6 Aralık
1930’da Prag’a geldiğinde henüz tayyare gelmemişti. Tayyareye ait statik raporu
gibi resmi evrak önce Çek diline çevrilmiş, uçak gelince tekrar monte edilerek
uçağın malzemeleri ve her türlü teknik kontrolü yapıldıktan sonra uçuşu
istenmiş. Her türlü uçuş şekilleri ile uçuşun kontrolü tamamlanmıştır.
Hürkuş 23 Nisan 1931'de Çekoslovakyalı yetkililer
tarafından civardaki bir gazinoda düzenlenen bir törenle, başköşesinde “Yaşasın
Türk Tayyareciliği” yazılı bir pankartla onurlandırılarak uçuş müsaadesini
almıştır. 25 Nisan 1931'de Çekoslovakya’dan uçarak Türkiye'ye gelmek için yola
çıkıp 5 Mayıs 1931’de Türkiye'ye gelmiştir. 1932'de Vecihi Sivil Tayyare Mektebi isimli ilk
Türk Sivil Havacılık Okulu'nu açmıştır. Okulda ilk Türk kadın pilotu olan Bedriye Gökmen ile birlikte 12 pilot yetiştirmiştir.
İstanbul Kalamış-Kadıköy'de Türkiye'nin ilk sivil uçağı VECİHİ XIV, ilk eğitim
ve spor uçağı VECİHİ XV, 160 beygirlik Mercedes uçak motorlu deniz kızağı
VECİHİ SK-X üretilmiştir. Nuri Demirağ, bir tayyare yapımı için 5000 TL vermiş, böylece
1933'te Vecihi Hürkuş tarafından NURİ BEY adı verilen VECİHİ XVI kabin uçağı yapılmıştır. Vecihi
Bey zor koşullarda eğitim yaparken bazı kurumların, örneğin TEKEL
İdaresi'nin ve Türkiye İş Bankası'nın reklamlarını yapmış,
bazı vatansever yetkili kuruluşların da yardımları oldu.
1937 yılında Türk Hava Kurumu, Hürkuş'u mühendislik eğitimi
alması için, Almanya'daki mühendislik okula gönderdi. 1939 yılında mezun olarak
ülkesine dönen Vecihi Hürkuş'a iki yılda mühendis olunmasının imkânsızlığı
gerekçesiyle uçak mühendisi ruhsatı verilmedi.
1954 yılında ilk sivil havayolu şirketi olan Hürkuş Hava Yolları'nı kurmuştur ancak
kazalar, kaçırılmalar ve sabotajlar gibi sebeplerle şirket uçuştan men
edilmiştir.
Türk havacılık tarihinin en üretken ve girişimci
kişilerinden olan Vecihi Hürkuş, Ankara'da 16 Temmuz 1969
tarihinde Gülhane Askerî Tıp Akademisi Hastanesi'nde
vefat etmiştir.
Kaynak:
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder