Genellikle "4 Yıl Savaşları" gibi savaş içerikli kavramlar
insanlara atfediliyor olsa da, türümüzün yaşayan en yakın kuzeni şempanzelerin
davranışlarını daha yakından takip ettikçe, hiç ummadığımız kavramların onları tanımlamak için
de kullanılabileceğini görüyoruz. 4 Yıl Savaşları olarak da bilinen "Gombe
Şempanze Savaşı", bunun en nefes kesici örneklerinden birisidir. Gombe
Şempanze Savaşı, 1974-1978 yulları arasında Tanzanya'daki Gombe Ulusal
Parkı'ndaki iki şempanze komünitesi arasındaki vahşi çatışmalara verilen
isimdir. Savaşın tarafları arasında Kasakela ve Kahama komüniteleri
bulunmaktadır.
Bunlardan Kasakela grubu parkın kuzeyini kendi kontrolünde tutarken, Kahama
grubu parkın güney bölgesini yönetmektelerdi. Bu iki grup, söz konusu savaştan
yıllar önce tek ve büyük bir komünite olarak barış içinde yaşamlarını
sürdürmektelerdi. Ancak 1974 senesinde ünlü primatolog Jane Goodall'ın komüniteyi
incelemeye başlaması sırasında, şempanzeler arasındaki gruplaşma da giderek
netleşmeye başlamıştı. Bu sürtüşmeler, uzman primatologun gözünden kaçmadı ve
insanlığın hayvan davranışları alanındaki bilgi birikimine nefes kesen bir
sayfa ekledi: Gombe Şempanze Savaşı!
(Jane Goodall ve bir şempanze)
Her ne kadar Goodall, grup içi ayrışmayı 1974 yılında tespit etmiş olsa da,
Goodall'ın arazi notları üzerinde yapılan bilgisayar-destekli analizler,
ayrışmanın tarihinin 1971'e kadar gittiğini ortaya koydu. Notların gösterdiği
üzere, Kahama grubu içerisinde 6 yetişkin erkek bulunmaktaydı (bunlar
arasında "Hugh", "Charlie" ve "Goliath" olarak
bilinen üç meşhur şempanze de vardır). Ayrıca 3 dişi şempanze ve onların
yavruları ile "Sniff" isimli 1 adet ergen şempanze de Kahama grubunu
oluşturmaktaydı. Öteki grup olan Kasakela ise daha büyüktü: 12 dişi şempanze ve
yavruları ile birlikte 8 yetişkin erkek şempanze...
Savaşın başlangıcı, 7 Ocak 1974 tarihine denk gelmektedir. Bu tarihte
Kasakela grubundan 6 yetişkin erkek, Kahama erkekleri arasında bulunan
"Godi" isimli şempanzeye vahşice saldırarak onu öldürmüşlerdir ve
böylelikle savaşın ilk vahşi saldırısını gerçekleştirmişlerdir. Saldırı
sırasında bir ağacın tepesinde yemeğini yiyen Godi, olay yerinde can vermiştir.
Resmi ve bilimsel kayıtlar içerisinde bu, bir şempanze grubunun kendi
türlerinden olan bir diğer bireyi kasti olarak ilk öldürüşüdür.
Sonraki 4 sene boyunca Gombe Ulusal Parkı şempanzeleri barış yüzü
görememiştir. 4 yıllık savaş sırasında Kahama grubunun 6 erkek şempanzesi de
Kasakela savaşçıları tarafından katledilmiştir. Kahama dişilerinden ise 1
tanesi öldürülmüş, 2 tanesi kaybolmuş, 3 tanesi ise Kasakela erkekleri
tarafından dövülmüş ve kaçırılmıştır. Bu süreçte yaşananlar, kan
dondurucudur ve Jane Goodall'ın kitaplarından şu şekilde okunabilir:
Gombe Şempanze Savaşı boyunca gördüklerimi hazmedebilmek
için yıllarca çaba sarf etmem gerekti. Birçok gece uykumda korkuyla uyandım ve
savaşın korkunç görüntülerini aklımdan çıkarmaya çabalamak zorunda kaldım.
Şempanzelerden biri olan Satan'ın, Sniff'in yüzüne aldığı derin yaradan
çenesinden akan kanları içmek amacıyla ellerini bir bardak gibi kullanması...
Normalde son derece zararsız olan yaşlı Rodolf'un 2 kiloluk bir taşı Godi'nin
yere yığılmış vücuduna vuruşu... Jomeo'nun Dé'nin baldırından bir deri
parçasını koparıp atışı... Figan'ın durmaksızın, tekrar tekrar, acımasızca
Goliath'ın titreyen bedenini yumruklaması... Ki Goliath, Figan'ın
küçüklüğündeki kahramanlarından birisiydi!
Bu başarılı saldırılar sonrasında Kasakela grubu, Kahama grubunun elindeki
tüm alanı yavaş yavaş ele geçirmeyi ve kendi topraklarına katmayı başarmıştır.
Ne var ki Kasakela'nın bu zaferi kalıcı olmamıştır. Kahama grubunun ortadan
kalkışı, Gombe Ulusal Parkı'ndaki güç dengelerini bozmuştur. Kasakela, yeni
edindiği topraklar sayesinde bir anda Kalande isimli bir diğer şempanze
komünitesi ile komşu haline gelmiştir. Kasakela'nın bu hızlı ve güçlü
ilerleyişi, Kalande grubundaki şempanzelerin korumacı bir strateji izlemesine
neden olmuştur.
Ne var ki Kalande şempanzeleri hem fiziksel güç bakımından, hem de sayısal
olarak Kasakela şempanzelerinden üstündü. Kasakela'nın ilerleyişini durdurmak
ve Kasakela'nın toprak kazanmak konusunda ne kadar istekli olduğunu tespit
etmek adına Kalande şempanzeleri birkaç defa Kasakela'nın yeni topraklarına
saldırı düzenledi. Kasakela, bu güçlü saldırılar sonucunda kısa sürede
Kalande'ye boyun eğdi ve kazandığı toprakların büyük bir kısmından çekilmek
zorunda kaldı.
Her ne kadar bu anlatımlar bazı bilim insanları tarafından "aşırı
insanlaştırılmış bir dil kullanmak" ile suçlanmışsa da, sonradan yapılan
analizlerin hepsi, Gombe'de yaşananları doğrulamakla kalmadı, Goodall'ın
müdahalelerinin hiçbirinin şempanze komüniteleri arasındaki savaşa etki
etmediğini, tarafların tamamen doğal nedenlerle bu savaşı başlattığını ortaya
koydu. Böylece Gombe Şempanze Savaşı, insanlığın resmi olarak tanıklık ettiği
ilk şempanze savaşı olarak bilim tarihindeki yerini aldı.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder